Konu özeti

  • Genel

    FİNANSAL KURUMLAR

    Hazırlayan: Dr. Göknur Büyükkara

    E-Posta: goknur@hacettepe.edu.tr

  • Giriş

    Bu bölümde öncelikle finansal varlıklar ve piyasalar temel yönleriyle açıklanmakta ve daha sonra finansal piyasaların rolü ile piyasa katılımcıları belirlenmektedir. Finansal araçlar globalleşme ile birlikte pek çok ülkede işlem görmekte ve daha karmaşık bir hal almaktadır. Artık cebinde para tutmak, parayı yastık altına koymak tarihe karışmıştır ve para elle tutulamayan gözle görülemeyen bir araç haline gelmiştir. Bu nedenle giriş bölümünde global trendlere ve finansal yeniliklere de göz atmakta fayda vardır.



  • Finansal Kurumlar ve Aracılar

    Bu bölümde finansal kurumlar tanıtılarak, aracılık işlemleri ve aracı kurumların fonksiyonları üzerinde durulmaktadır. Ayrıca aracı kurumları düzenleyici kurumlar ve varlık/borç yönetimi şirketleri hakkında bilgiler verilerek Türkiye'deki finansal sistem içindeki önemli kuruluşlar ve kanuni düzenlemelerden bahsedilmiştir. Son olarak Amerika'da başlayan büyük krizin finansal kurumlara etkileri bu ders kapsamında tartışılmıştır.

  • Mevduat Kurumları

    Ticari Bankalar ve diğer tasarruf kurumları finansal sistemin en önemli unsurlarıdır. Ancak mevduat kabul etmek ve kredi vermek temel göreviyle yükümlü bu kuruluşların işi oldukça karmaşıktır. Bu bölümde bankacılığın genel gelişim süreci, Türk bankacılık sistemi, bilanço yapıları, sektörel analizleri ve özellikle 2000 kriziyle batan bankalardan sonra önemi anlaşılan tasarruf mevduatı sigorta sisteminin Türkiye'de ve dünyadaki durumu hakkında bilgiler verilmektedir.

  • Merkez Bankaları ve Para Politikası

    Geçmişten günümüze merkez bankaları, ülkelerin rezerv bankası olması, para basması ve para politikalarını ve bankaları eşgüdümlemesi ile sürekli gündemdedir. Biz bu ders kapsamında teorik bir bakış açısıyla merkez bankasının görevlerini, amacını, analitik bilançonun yorumlanmasını ve para politikası araçlarını öğrenci arkadaşlarımızla birlikte tartıştık. Fakat yine de biliyoruz ki "en iyi merkez bankası politikacılara hayır diyebilendir."

  • Sigorta Şirketleri

    Ekonominin gelişmişlik düzeyi arttıkça sigortacılığın yaygınlaşacağı, sigorta kavramı toplumda yerleştikçe ekonomik gelişmenin ivme kazanacağı genel bir kural olarak kabul edilmektedir. Türkiye'de Büyük Pera yangını ve 17 Ağustos felaketi nedeniyle sigortacılık faaliyetleri önem kazanmıştır. Bu bölümde hayat sigortası, kasko gibi sigorta branşları ve Sosyal Güvenlik Kurumu hakkında kısa bilgiler sunulmaktadır. Sigortacılık ve toplanan primler dünya çapında çığ gibi büyümekte ve sigorta şirketlerinin yapmış olduğu yatırımlar ve sigortacılık hizmetleri hızla çeşitlenmektedir. Primlerin değerlendirilmesi ve aktüeryal hesaplar da bu bağlamda oldukça önemlidir. Sigortacılık sistemi iyi yönetilmediği takdirde daha da büyük kayıplara yol açmaktadır. Özellikle kalitesiz kredilerin sigortalanması ve ters seçim olgusu, reassürans sisteminin iyi kurulamaması daha da büyük sıkıntılara yol açmaktdır.

  • Yatırım Şirketleri

    Mevduat kabul etmeyen ancak yatırımları menkul kıymetlerde değerlendiren yatırım bankaları ve şirketleri bu dersimizin temel konusunu oluşturmaktadır. Yatırım bankerleri, sermaye piyasalarının gelişiminde öncü rol oynamışlardır. Yatırım bankaları halka arzlarda ve diğer şirket yatırımlarda aracılık rolü üstlenen kurumlardır. Yatırım bankaları sadece finansal yatırım faaliyetleri ile ilgilenirken; kalkınma bankaları özellikle az gelişmiş ülkelerde sanayi yatırımlarının gelişmesinde önemli rol üstlenmişlerdir. Bu konu kapsamında uluslararası yatırım şirketleri, factoring ve leasing hizmetleri ve diğer finansman şirketleri ade çıklanmıştır. Daha sonra atıl fonları değerlendirmek üzere kurulan yatırım fonları ve yatırım ortaklıkları, hedge fonlar ve bireysel emeklilik fonları bulunabilen örnekler ile incelenmiştir.

  • Birincil Piyasalar

    Birincil piyasalar, hisse senetleri ilk defa piyasada işlem gören halka arzda bulunan şirketlerin oluşturduğu piyasalardır. Bu konuda halka arz süreci ve halka arzda bulunmak için gerekli olan aşamalar ile yöntemler açıklanmıştır. Ayrıca halka arzda bulunan firmaların sorunları, halka açılma nedenleri, kısa ve uzun dönem performansları, irrasyonalite ve asimetrik bilginin halka arzlarda önemine ilişkin ampirik literatür ortaya konmuştur.

  • İkincil Piyasalar

    Daha önceden halka arz edilmiş firmaların hisselerinin el değiştirdiği piyasalardır. Bu bölümde borsa kavramı, menkul kıymet borsalarının ve İstanbul Menkul Kıymetler Borsasının (İMKB) kısa tarihçesi ve uluslararası borsaların işlem hacmi, şirket sayısı gibi kriterler ile karşılaştırılması yapılmıştır. Ayrıca İMKB piyasaları ve endeksleri ile ülke ekonomisine borsanın sağladığı katkılar da açıklanmıştır. Bu konuda finans dünyasının temelini oluşturan etkinlik problemi ve finansal piyasaların etkinliği ile ilgili yaklaşımlar da sunulmuştur.

  • Türev Araçlar Piyasası

    Bigisayar teknolojisinin gelişmesi ve riskten korunma ihtiyacı dolayısıyla son yıllarda hızla gelişen türev araçlar piyasası ve vadeli işlem borsaları temel nitelikleriyle ve kolay örnekler ile bu bölümde açıklanmaya çalışılmıştır. Ders kapsamında öncelikle vadeli işlem ve opsiyon borsaları tanıtılarak, bu borsalarda işlem gören forward, futures ve opsiyon gibi ürünlerin kullanılma amaçları, fiyatlama prensipleri ve daha sonra temel opsiyon türleri ve swaplar tartışılmıştır.

  • Finansal Kurumların Karşılaştığı Riskler

    Finansal kurum yöneticisi yurtiçinde ve yurtdışında büyük bir pazarda hareket etmekte olup kredi riski, faaliyet riski, kur riski, faiz riski gibi birbiriyle etkileşim halinde bulunan pek çok risk ile karşılaşmaktadır. Bu konuda ve daha sonraki konularımızda çeşitli risk türlerini tanımlayarak, aktif/pasif yönetimi açısından neler yapabileceğimize değiniyoruz. Bu derste ayrıca 'hedging' kavramını kısaca açıklayarak, ülke ve devlet riskinin etkilerinde de değineceğiz. Son olarak önemi Basel kriterleriyle daha da anlaşılan likidite yönetiminden bahsedeceğiz.

  • Varlık Fiyatlama Modelleri ve Faiz Oranlarının Belirlenmesi

    Faiz oranı riski konusuna geçmeden önce faiz oranlarını tanımlamak ve faiz oranlarını belirleyen etkenleri kısca tartışmakta fayda vardır. Bu ders kapsamında faiz oranlarını belirleyen üç temel yaklaşım üzerinde durulmuştur. Ayrıca yatırımcının risksiz faiz oranının üzerinde getiri elde etmesine etki eden faktörlerin incelendiği varlık fiyatlama modellerine değinilmiştir. Ancak bu modeller ile ilgilenen öğrencilerin yatırım analizi dersi alarak risksiz faiz oranının üzerinde nasıl getiri elde edebileceklerini öğrenmeleri gerekmektedir. Zaten iyi bir finansal kurum yöneticisi aynı zamanda iyi bir yatırımcı da olmalıdır. Öyle değil mi?

  • Faiz Oranı Riski

    Faziz oranlarındaki değişkenliğin yönetilmesi finansal kurumların başlıca hedeflerindendir. Özellikle riskli varlık ve borçların sıklıkla değişen faiz oranlarına duyarlılığı oldukça yüksektir. Bu konuda öncelikle faiz oranı riskini ölçen durasyon ve gap modellerine değineceğiz. Daha sonra tüm dünyada bankacılık sisteminin yoğun bir şekilde kullanmakta olduğu ve çeşitli senaryolar altında riskleri değerlendiren stres testleri hakkında kısa bilgiler vereceğiz.

  • Kredi Riski

    Finansal kurumların ve özellikle bankaların karşılaşmış olduğu en büyük sorun bireylere ve işletmelere vermiş oldukları kredilerin geri dönüşünün olmasıdır. Eğer borç verilen kişiler, kredilerini geri ödeyemiyor ise 'kredi riski' sorunu kaçınılmazdır. Bu derste öncelikle kredi riski sorunu ve kredi türlerine değinilmiştir. Daha sonra gelişmiş ülkelerin finansal kurumları tarafından yoğun olarak kullanılan istatistiksel ve finansal modellere değinilmiştir. Daha sonra kredi riski konusunda oluşturulan Basel standartları ve son olarak ortaya konan Basel 3 çeşitli raporlar ve çalışmalardan örnekler alınarak incelenmiştir.

  • Pazar Riski

    Pazarda işlem yapan her firma sistematik risk diye tanımladığımız pazar riskine tabidir. Çeşitleme vb. yollarla kaçınılamayan bu risk türü finansal işlemlerde büyük kayıplara yol açabilmektedir. Kayıp değerinin veya riskli değerin bulunması için çeşitli istatistiksel yöntemler geliştirilmiştir. Bu derste bu yöntemlerden VaR (Value At Risk: Riske Maruz Değer) yaklaşımı ve hesaplamalarını değinilmiştir. Daha sonra tarihsel verilerle simülasyon ve Carlo simülasyonu ile ders noktalanmıştır. Ancak istatistik ve simülasyon derslerini almayan öğrencilerin bu konuda uygulama yapabilmek için bu dersleri de programına alıp kaydetmesinde fayda vardır. Yine risk konusunda bu ders kapsamında sınırlı bilgiler sunabildik. Risk kavramlarına ve hesaplamalarına daha yoğun olarak ilgi duyan öğrenciler için çeşitli üniversitelerde ve finansal eğitim kuruluşlarında risk yönetimi konusunda sertifkalı dersler de mevcuttur.