Transkripti indirmek için - PDF
22 Haydi
başlayalım. tıklatıcı
sorusu için son 10 saniye. 4f orbitalinde
kaç tane açısal düğüm vardır? 33 Hatırlatmak gerekirse,
ki umarım gerekmez, ilk sınav Çarşamba günü. son derste ikinci sınav materyallerini işlemiştik, bu kliker
sorusu geçen dersten ziyade, birinci sınav materyalleriden bazı ufak konularla
ilgili. Açısal düğünleri herkesin hatırladığından emin olmak istedim. 52 Başarı
oranının %99 olmasını bekliyordum, sınavdan önce sadece iki gününüz var. Unutmayın
ki burada açısal düğümlerden bahsediyoruz o yüzden soruyu dikkatlice okumanız
gerekir. 100 Açısal düğümlerde, L değerinin ne olduğunu konuşmuştuk. Bir
orbitalin L değeri neye eşitse, açısal düğüm sayısı da ona eşittir. F orbitalinin
L kuantum sayısı neye eşittir? 3, güzel. Bunu hatırlayan herkes 3 doğru cevabını
vermiştir, umarım.
121
Haydi bugünün notlarına geçelim. Sınavla ilgili
hızlıca iki şey söylemek istiyorum. Birincisi, Çarşamba
günü sınav için buraya gelmeyin. Sınav Walker salonunda yapılacak. Oraya gidin.
İkincisi, aklınızda bulunsun, bugün 3 ten 5 e kadar ofisimdeyim. Ayrıca asistanlarınız
da ofislerinde olacak. Bu gün ve yarın ofis saatlerinde yanlarına
gidebilirsiniz, sınav
için çalışmalarınızı bitirdikten sonra gitmeniz gerektiğini aklınızdan
çıkarmayın.
143 Bugün Lewis yapılarını konuşmaya devam edeceğiz. Sınavdan önce sınıfta işlenecek en
iyi konu, çünkü, biraz hafif bir konudur. Tekrar hatırlatayım. Lewis yapısı QM önce
ortaya atılmış bir fikirdir. Bu da Lewis yapılarını anlatırken, dalgafonksiyonlarından
bahsetmeyeceğimiz anlamına gelir, bu nedenle endişe etmenize gerek yok. Lewis yapılarını kullanmak çok basittir, ve moleküldeki é
dizilişini çoğunlukla doğru olarak öngörmektedir. Bu nedenle kimyada her zaman kullanırız. Moleküllerin doğru olarak çizilmesi ve bunun nasıl çizileceğinin
bilinmesi çok önemlidir. Önce Lewis yapılarının nasıl
çizileceğini konuşacağız. Lewis yapılarındaki formal
yük ve rezonans kavramından bahsedeceğiz. Bunlar Lewis
yapıları ile ilgili olan kavramlardır.
Şunu unutmayın, Lewis yapılarının arkasındaki temel
fikir oktet kuralıdır. Oktet kuralına göre bir molekül içindeki atomların her biri
etrafında 8 é olacak şekilde değerlik é larını yeniden düzenler, böylece her
bir atom é dizilişini asal gaz atomlarına benzetmiş olur. Oktet kuralının
geçmişi 1902 lere kadar gitmektedir.
Cuma günü işlediğimiz dersin sonunda, 8 adımlık bir
liste vermiştik. Lewis yapılarını çizerken bunlara ihtiyaç duyacaksınız. Bunu kendi kendinize yaparken,
özellikle 2. Sınavda, bu sırayı izlemelisiniz, bunu
için bu adımlara bakmanıza gerek yok. Önemli olan bu
adımlara bakmadan, bu sırayı uyguladığınızdan emin olmak. Ama şimdi Lewis yapılarının nasıl çizileceğini öğrenmek amacıyla
adım adım uygulayacağız. Bunu bir örnek üzerinde yapmak
oldukça ilginçtir.
İlk örnek olarak HCN molekülünü inceleyelim. Bu molekülde H C N atomları
bulunmaktadır. İlk adım ile başlayalım.-- Lewis yapılarında ilk adım iskelet yapısını çizmektir.
Özellikle, bir molekülün içinde atomların nasıl sıralandığı
önemlidir. Bu durumda üç seçenek vardır. Ortadaki atomun hangisi olacağı
önemlidir. Önce buna karar vermemiz gerekir.
Bir molekülde farklı atomlarını nerede olduğu
önemlidir, molekülde H ve F atomları varsa, bunlar her zaman terminal atomlardır,
yani daima molekülün uçlarında bulunur. Terminal atomlar sadece tek bir atomla bağ yaparlar.
Mesela H ve F atomları hiç bir zaman molekülün ortasında yer almazlar, her zaman molekülün
uçlarında yer alırlar.
Burada H atomunu dikkate alırsak, C ve N atomunun
arasına koyabilir miyiz? En düşük enerjili Lewis yapısını elde etmek için yapılacak şey, en
düşük iyonlaşma enerjisine sahip atomu merkeze koymaktır. Bu çok mantıklıdır, çünkü en düşük IE sahip atom,
aynı zamanda en az elektronegatifliğe sahip atom
demektir. Bu atom, é larını vermek isteyecektir ve bundan da mutluluk
duyacaktır. Bir kovalent bağ oluşumunda önemli olan
şey, é yoğunluğunu diğer atomlarla paylaşmaktır. Bu
nedenle en düşük IE sahip atom merkeze konulmalıdır.
Biraz ilerleyelim ve şimdi söyleyin, size göre HCN
molekülünde merkezde H, C ve N atomlarından hangisi yer almalıdır? Ekrana periyodik çizelgenin bir kısmını
koydum. Belki ihtiyacınız olabilir. 10 saniye süreniz var.
508 OK çok iyi. Çoğunuzun cevabı doğru. C
atomu merkezde olmalı. Çünkü C , en düşük
iyonlaşma enerjisine sahip atomudur. Periyodik çizelgede periyot boyunca IE nin arttığını biliyoruz. C atomu N
atomunun solunda olduğuna göre, yani ondan önce geldiğine göre IE daha küçük
olmalıdır. Bu nedenle C atomunu merkeze koymalıyız.
Burada yine periyodik çizelgedeki eğilimleri kullanmamız
gerekti. Bu sıra için, başka bir ip ucu daha var,
söylediğimiz şeyi unutmuş olsanız dahi, size verilen sırayıolduğu gibi yazmak
çok kötü bir fikir değildir. Bu size ip ucu olarak
verilmiş olabilir. Bu yolları kullanarak, merkezde
hangi atomun bulunacağını tahmin edebilirsiniz.
Şimdi kuralları takip ederek Lewis yapılarını çizmeye devam
edelim. TAHTA Şimdi
iskelet yapısını çizeceğim. İskelet yapısında, merkeze C atomunu koyacağım, bir tarafına H
diğer tarafına N atomunu yerleştireceğim. Lewis yapısı
kurallarında ikinci adım, molekülün toplam değerlik é sayısını hesaplamaktır.
H atomunun kaç tane değerlik é nu vardır? 1. C
atomunun kaç tane değerlik é vardır? 4 ve 6 duyuyorum.
Hatırlayın, sadece değerlik é larından yani en dış kabuktaki
é lardan bahsediyoruz. C için DE sayısı 4 dür. N atomu için? Pek çok sayı söylediniz, doğru cevabı seçeceğim. Doğru cevap 5. Önünüzde periyodik çizelge
yoksa ve hemen bilemezseniz, tamam. ama
periyodik çizelgeniz varsa ve atom numarasını biliyorsanız, é dizilişini yazıp
değerlik é larını bulabilirsiniz,sayabilirsiniz, veya sadece grup numarasına
bakmanız yeterli.
Molekülün toplam DE larını bulmak için bu sayıları
toplayacağız. 1+4+5 =10.
Toplam değerlik é
sayısı 10 dur.
706 Lewis yapılarında üçüncü adım: Molekülde her bir
atomun dolu kabuk oluşturması için gereken toplam é sayısı nedir? Hesaplayalım.
H atomunu konuşacak olursak, burada bir istisna vardır.
H atomun dolu kabuk oluşturması için 2 é yeter. (Buna dublet kuralı da denir). Hatırlatırım, H nin sadece 1s orbitali vardır ve 2 é ile dolar.
Halbuki ,
C ve N için 8 tane é na ihtiyacımız vardır.
O halde, Oktet kuralını sağlaması için geren toplam değerlik é sayısı18 dir.
Tahtayı
aşağıya indirelim. 18 e- ihtiyacımız var. dördüncü adımda, kaç tane bağ
é na sahip olduğumuzu hesaplarız. Bağ
e larını hesaplamak için yapmamız gereken, dolu kabuk için gereken toplam elektron sayısından toplam değerlik elektron
sayısını çıkarmaktır. Burada 18 – 10
= 8 bağ é-nu vardır.
Umarım,
ders notlarınızdaki HCN iskelet yapısını bulmuşsunuzdur.--
Sanırım burada yeniden çizeceğim. Çünkü beşinci adımda, bağ é larını doldurmamız gerekecek. Her bağa 2 e- koyarak
başlayalım. İskelet yapısını yeniden çiziyorum.
Önce 2é nu C ve H atomu arasına yerleştireceğim. Sonra C ve N arasına 2é yerleştireceğim. Unutmayın,
tek bağ için her zaman 2 é koymak zorundayız.
852 şimdi yapacağımız şey geri kalan bağ é larını hesaplamaktır. 8
bağ elektronu ile başlamıştık, şimdiye kadar dördünü kullandık, cevap EVET geriye 4 bağ é nu kalır.
Şimdi yapacağımız şey geri kalan bu bağ é larını iskelet
yapısına yerleştirmektir. Bu fazla é ları H ve C arasına koyabilir miyiz? Böyle düşünen var mı? HAYIR. Çünkü burada H atomu dolu bir kabuğa oluşturmuştur, daha fazla é
istemez. C ve N
hakkında ne düşünüyorsunuz? EVET Kesinlikle, çünkü her ikiside henüz
oktetini tamamlamamıştır, Bu nedenle geri kalan 4 é nu C ve N
arasına koyarız. Şimdi N
atomunun etrafında 6 é, C atomunun etrafında 8 é bulunmaktadır.
7.
adımda yapacağımız şey, geride kalan değerlik é larını
hesap etmektir. 10 değerlik é nu ile başlamıştık. Bağ yapımında 8 tanesini kullandık, geriye 2 değerlik é nu kaldı. Şimdi bu 2 é nu yalın çift olarak
moleküle yerleştirmemiz gerekir.
Sizce hangi atomun yalın çift é larına ihtiyacı
vardır? N . Çünkü oktetini tamamlamayan tek N
atomu kalmıştı.
Aslında
yapmamız gereken bir adım daha var, o da formal yükleri hesaplamak
. Lewis yapılarının doğru mu yoksa yanlış mı olduğunu kontrol
etmek için gerçekten iyi bir yol. Henüz formal yüklerin nasıl hesaplanacağını öğrenmedik, fakat çok
geçmeden öğreneceğiz. Bu
molekül için yapmayacağız. Şimdi geri dönelim ve diğer
örnekleri yapalım. Sonra geri gönüp bu molekül
üzerinde uygulayabilirsiniz.
Şimdi yapacağımız diğer şey, HCN molekülünü bağ
şeklinde yeniden yazmak. Bir bağ için 2é olması gerektiğini biliyoruz. H ve C arasına bir çizgi koyarız. C ve N arasına ise 3 çizgi
koymamız gerekir, çünkü burada 3 é çifti bağ var. Lewis yapısını böyle
yazarsanız, çok karışık görünür, halbuki HCN molekülünü çizgilerle göstermek
çok daha sade. Lewis yapısının son hali bu. H ve C arasında bir bağ, C ve N
arasonda 3 bağ ve N üzerinde bir yalın çift.
1117 çizeceğimiz yapının ne tür bir Lewis yapısı
olduğuna bakmaksızın, bu yolu izleyeceğiz. Bazen
çizdiğiniz yapı çok iyi olmayabilir, o zaman kendinizi Lewis yapılarını
asistanlara sorarken bulursunuz.
Bunun nedeni şudur, bir yapıyı çizdikten sonra bunun doğru mu
yoksa yanlış mı olduğuna karar vermeniz için biraz kimya sezgisine ihtiyacınız
vardır. Eğer yanlışsa, size yanlış gözüküyordur.
Asistan bir dakika bakar, aslında biraz sabırlı olması
gerekir, ve hayır hayır hayır der bu yapı yanlış. BU çok korkunçtur. Aslında
,kuralları sizinle gözden geçirmesi ve size hatırlatması gerekir. Böylece hepsini yeniden
çalışmış olursunuz.
Kimya derslerine devam ederken, bunlardan çok fazla çizmeniz
gerekecektir. Bir noktadan sonra, Lewis yapılarını bu kuralları takip etmeden de
çizebilirsiniz. Bazılarınız verilen mesajı anlamış
olabilir veya mesajı şimdi almış olabilirsiniz, fakat sizin için, kendim için
ve asistanlar için bu kuralları izlemenizi tavsiye edeceğim. Çünkü bazen hileli durumlar olabilir. Bu durumda kuralları adım
adım takip etmek çok daha hızlı olabilir. Aksi
takdirde çok uğraşabilirsiniz ve neyin doğru neyin yanlış olduğunu
çözemeyebilirsiniz.
1219 Şimdi başka bir örnek yapalım. Bu defa nötral molekül yerine, örnek
olarak bir iyon alalım. siyanür iyonunun CN- Lewis
yapısını çizelim. Bir şey
söylemek istiyorum, aslında biz gerçek moleküllerle ilgileniriz--moleküller 1
den fazla atom içerir. Reaktif
olan bu moleküllerinin bazı tepkime sonuçlarının ne olabileceğini
düşünebilirsiniz, bu benim hep ilgimi çekmiştir, belki sizin de ilginizi çeker. Lewis yapıları ile ilgili olarak size vereceğimiz pek
çok örnekden bir kısmı organik sentezlerde kullanılan moleküller olabilir, veya
vücudunuzdaki bir biyomolekül ile ilginç bir şekilde tepkimeye giren başka bir
molekül olabilir veya vücudunuzdaki bir
protein molekülü olabilir.1303 Organik kimya gibi, sonraki bazı derslere, bir
başlangıç yapmış oluyorsunuz veya biyokimya dersini almayı düşünüyorsanız, molekülün
reaktifliğini, veya bir molekülün vücudunuzdaki bir proteinin aktif sitesi ile
nasıl etkileşime gireceğini bu yapılar üzerinden düşüneceğiniz için Lewis
yapılarını çizmeniz gerekecek. Karmaşık bir molekülü nasıl
sentezleyeceğinizi düşünmek için Lewis yapılarını bilmeniz önemlidir.
Mesela hidrojen siyanür veya siyanür anyonunu konuşacak
olursak, her iki molekülde organik sentezlerde kullanılır, özellikle siyanür
anyonu ve siyanür anyonlarının tuzları. Hem potasyum siyanür hem de sodium siyanür, sentezlerde C-C bağı
yapımında kullanılırlar. Mesela çok karmaşık bir organic molekül yapmak istiyorsanız, C-C
bağı yapmak organik kimyada oldukça zor olan şeylerden biridir. CN- anyonuna geri dönelim. Bazı sakıncaları olsa da C-C bağı yapmak için iyi bir yoldur.
Çünkü çok reaktiftir.
CN- anyonunda bir karbon vardır ve bunu molekülünüze ilave
edebilirsiniz.
Siyanür anyonunu düşündüğünüzde, bunu bir organic reaktif
olarak düşünmezsiniz. Siyanür anyonunu düşündüğünüzde aklınıza başka ne geliyor? ÖLÜM? Bunu düşünmeniz güzel. Siyanür ve ölüm
birbiriyle yakın ilişkili. Siyanür toksik bir maddedir, çok zehirlidir. Zehir olarak
kullanılabilir. Siyanüre bu kadar aşina olma nedeniniz
bu olabilir mi? Lab. da siyanürle
çalışıyorsanız, KCN veya NaCN
kullanıyorsanız , bunlara ÇTM deriz, yani çok tehlikeli maddeler demektir.
(PHS particularly hazardous substances). Şu anlama gelir, bu maddelerle çalışırken almanız gereken çok özel
tedbirler ve uygulamanız gereken özel işlemler var demektir. Bunları diğer kimyasallardan uzak
tutmalısınız. Bunların tartımlarını alırken çok hassas davranmanız ve
çeker ocaktaki havalandırmanın çok kuvvetli olması gerekir, Evet, bunlar çok
toksiktir, aslında, bu toksik maddeleri bulacağınız özel bir bölüm vardır. Özellikle siyanür, organic sentez raflarındaki diğer zehirli
maddelerin yanına koyulmaz. Bu maddeyi çok iyi bildiğiniz bir şeyin içinde
bulabilirsiniz. Bilen var mı? Doğru Cevap BADEM. Bademin içinde eser miktarda siyanür vardır. İçinizde çok miktarda badem yiyeniniz var mı bilmiyorum ama
endişelenmenize gerek yok. Çünkü eser miktarda siyanür
size zarar vermez. Aslında bizim yediğimize “tatlı badem” denir. Tatlı bademlerde siyanür
yoktur. Çekinmeden yiyebilirsiniz. Yiyeceklerde eser miktarda bulunan maddeler için endişelenmeye gerek
yok.
Ancak
bazı insanlar bu kadar şanslı değil. İçinizde “cassava” bitkisini duyan veya bilen var mı bilmiyorum. Bir tür ağaçsı çalıdır ve ilk kez
güney amerikada yetiştirilmiştir. Daha sonraları, Afrika,
Karyipler, Güney amerika ya dağılmıştır ve hala pek çok yerde
yetiştirilmektedir. Dünyanın pek çok
yerinde hala temel bir karbohidrat kaynağıdır. Cassava bitkisini kökleri karbonhidratça çok zengindir. Şüphesiz iyi bir besin kaynağı değildir, çünkü proteince çok zengin
değildir. Içlerinde epeyce siyanür bulunur ve özellikle
kökleri çok tehlikeli olabilir. Köklerin cinsleri farklıdır ve bunlar acı kökler ve tatlı kökler diye farklandırılır. Önünüze ikisi konulduğunda tatlı olanı seçerseniz, şanslısınız.
Acı köklerin içinde yüksek oranda siyanür bulunur. Bunları
çiğ olarak yerseniz, ki dünyanın pek çok yerinde böyle yapılıyor, acı kökleri çok
miktarda yerseniz, size öldürebilir. Bunları çeşitli hazırlama
yolları vardır. Bu önemlidir--gıda biliminde çokça düşünülen konulardan biridir.
Cassava bitkisi öğütülmesinin ve un haline
getirilmesinin bir yolu vardır, bitkideki enzimleri harekete geçirerek siyanürleri
bozabilirsiniz.1705 Bunu çok iyi havalandırılan bir yere koyarsanız, veya bunu
dışarda hazırlarsanız, HCN gazı havaya karışacaktır. Bundan
sonra yiyebilirsiniz, emniyetlidir. Çünkü bu
işlemlerden sonra siyanürün % 80 i gitmiş olur. Kökleri yemek emniyetli
hale gelir.
Aslında uzun zaman sürecinde açığa bırakılan
siyanürden endişe duymak gerekir.
Özellikle karbohidrat ihtiyacını cassava
bitkisinin köklerinden
karşılayan bölgelerde uzun zaman sonra siyanür zehirlenmesi görülebilir.
Ama bir manav dükkanına gittiğinizde, aklınıza bunlar
geldiğinde rahat bir nefes alın, söylediğim gibi buradaki bademlerde bir problem
yoktur, endişe etmeyiniz.
muhtemelen, yüksek oranda siyanür içeren türü de dahil
olmak üzere, ABD de cassava bitkisinin hiç bir türünü bulamazsınız, , şüphesiz ,sigara içmiyorsanız veya içmeyi düşünmediğiniz sürece, endişe
etmenize gerek yok. Çünkü
sigara-karşıtı kampanyalarının birinde bir reklam vardı. Sigaranın içinde HCN olduğunu söylüyordu. Eğer sigarayı
bırakmak için bir neden arıyorsanız,veya sigaraya
başlamamak için bir neden arıyorsanız, bu sebeplerinden biri olabilir. Söylediğim gibi, çok zararlı bir madde. Bununla
çeker ocakta çalışılır, solumanız istenmez, bu tavsiye edilmez, çünkü en basit
söylemiyle SİZİ ÖLDÜREBİLİR. Bunu şu şekilde yapar. Kanınızdaki oksijen
ile yarışır ve hemoglobin grubuna bağlanır. Yani,
hücrelerinize O yerine siyanür taşımış olursunuz. Tabiki
sigaradaki siyanür miktarı, insanları siyanür zehirlenmesinden öldürmeye
yetmez. Ama yine de siyanür yemek veya siyanür solumak iyi bir fikir değildir.—Bunların
havaya karışmasını mümkün olduğunca azaltmak gerekir.
Organik
kimyacı gözüyle düşünürseniz, veya mekanizmasını bilmek isterseniz, ne kadar toksik olduğunu görürsünüz. 1858 ilk
adım bunun Lewis yapısını çizmektir. Biyokimya,
organik kimya, veya biyoloji ile ilgileniyorsanız, Lewis yapılarını çizmenin önemli
olduğunu bilin. İlk adım iskelet yapısını çizmektir, aslında
bu çok kolaydır, çünkü burada merkez atomu yoktur, sadece C ve N atomu
bulunmaktadır.
Bundan sonraki adım, değerlik elektronlarını
düşnmektir. Burada 4 + 5 dir ama
şu anda tamamlanmamıştır, çünkü siyanür iyonuda bulunan yükü, yani ilave bir é
nu, molekülün değerlik elektronlarına ilave etmemiz gerekir. Elimizde
+1 yüklü bir iyon olsaydı, o zaman da Toplam değerlik é larından 1
çıkartacaktık. Bu durumda 1 ilave ettik ve toplam değerlik é sayımız10 oldu.
Üçüncü adıma gidersek, her bir atomun oktetin sağlaması için toplam kaç é na
ihtiyacımız olduğunu hesaplamamız gerekir 2X8 = 16 é. Dördüncü adım, kaç tane bağ é nu
olduğunun hesaplamamız gerekir. 16-10 = 6 tane bağ é nu.
5.
adımda, her bir atom arasına 2 é koyarız, burada C ve
N arasına 2é koyarız. Altıncı adımda geriye kaç tane bağ é nu
kaldığını bulmamız gerekir. Evet 4 tane kalır, 6 tane
ile başlamıştık 2 tanesini kullandık. Bu çok basit bir
moleküldür, çünkü bu é ları düşünmeden nereye koyacağımızı biliriz, sadece bir
seçenek vardır, böylece C ve N arasına üç bağ koymuş oluruz.
7.adımda
geriye kaç tane değerlik é nu kaldığını bulmamız gerekir, Kaç tane? Evet 4 tane. 10 tane DE vardı, 6 tanesini
kullandık geriye 4 é kaldı. Bunlar yalın çift é ları
olacak. Her bir atomun oktetini tamamlaması, bu é ları
N ve C atomları üzerine koyarız.
Lewis yapısını henüz tamamlamadık, bütün değerlik é
larını kullanıp okteti sağlasak bile, çünkü CN iyonunda eksi yük var Lewis
yapısında bunu belirtmemiz gerekir, Bunun için molekül parantez içine alınır ve
üzerine -1 konur. 2144.
Lewis yapısının doğru olup olmadığını kontrol etmeniz
hususunda bir şeylerden bahsetmek istiyorum. Çizdiğiniz yapıların ne olduğuna bakmaksızın, daima
geri dönün ve toplam kaç tane değerlik é nu olduğunu söyleyin-- toplam 10 tane
değerlik é vardı, ve sonra sayın, 2,4,6,8,10, çünkü her zaman hesaplanan DE
sayısı ile molekül üzerindeki DE sayısının aynı olması gerekir. Geri dönüp kontrol ederseniz, pek çok küçük ve aptalca hataları yakalayabilirsiniz.
Şimdi bu yapıyı daha sade
bir şekilde yeniden yazalım. Merkezde bir tane üçlü bağ
bulunmaktadır. Yine -1 yükü yazmamız gerekir. Sekizinci işlem formal yükleri belirlemektir. Biraz sonra göreceğiz.
2234 Formal yükleri konuşmadan once, Lewis yapılarının
çizlimesi ile ilgili bir tane daha örnek yapalım. Son olarak tiyonik klorür molekülünü
örnek vereceğim. SOCl2 Bir adım daha ilerledik, çünkü
bu molekülde 4 farklı atom var. Size tiyonil klorürle ilgili küçük bir bilgi
vereyim. Organik kimyada çok kullanılan kimyasal
reaktiflerden biridir, farmasötik endüstrisinde çok fazla kullanılır. Kullanıldığı yerlerden biri bir grubu başka bir gruba çevirmektir,
mesela, karbosiklik asit guruplarını oldukça reaktif bir araürün olan asit
klorür gruplarına çevirir. Burada göstereceğim.
Yeşik renkle gösterilen COOH grubu
karboksilik asittir, tionil klorür ile
COCl ile gösterilen asit klorürlerine çevrilir, çok reaktif bir
araüründür Organik kimya dersini alırsanız, daha fazlasını öğreneceksiniz,fakat,
aslında, buna hemen başka gruplar bağlayarak çok ilginç moleküller
sentezleyebilirsiniz.
Mesela,
bu NOVAKEİN sentezidir.
Sanayide fazla miktarda NOVEKEİN sentezlemenin yolu budur.
İçinizde novakein
kullanan var mı? Evet. Ben ben
birkaç defa kullandım. Daha çok diş çürüklerinde kullanılır. Şu anda çeşitli alternaltifleri var, genellikle, ufak işlemlerde a
lokal aneztezik amaçlı kullanılır.
Bu novakianin endüstrideki sentez yöntemidir. İçinde Klor bulunan pek çok ilaç olduğunu
farketmişsinizdir.Buradaki Cl grubunu görmektesiniz. Mesela,
Wellbutrin ilacını duymuş olabilirsiniz. Bu bir tür
antidepresandır, günümüzde pek çok insan bu antidepresanı kullanmaktadır.
Marketlerde, en popular olan antidepresan ilaçlarından
biridir. Buda “Lunesta” . Geçen
sene bunun çok büyük bir reklam kampanyası vardı. Şimdi de var mı bilmiyorum, küçük kelebekler
vardı. İşte bu Lunesta bileşiğinin yapısı. İçindeki Cl atomunu görüyorsunuz. Bir
şeyi işaret etmek istiyorum, bu ilaçlarda Cl atomunu görmenize rağmen, asit klorürlerini
asla göremezsiniz—aslında, farmasötik bileşiklerde ve ilaçlarda asit klorürlerini
göremezsiniz. Sanmıyorum, çünkü öyle reaktiftir ki, sindireceğinizi
şeylerde bulunmasını istemezsiniz. Aklınızda bulunsun,
ilaçlarda gördüğünüz Cl atomu, asit klorürlerinden çok farklıdır. Mesela
Welbütrin de, tionil klorür bulunmaz, tepkimesinin bir noktasında tionil klorür
kullanılmış olsa bile bu Cl iyonunu değil başka bir iyonu koymak için
kullanılmıştır.
İlaçlara
baktığımızda, bu bileşiklerin sentezinde kullanılmamış gibi görünmesine rağmen,
bunların pek çoğunda kullanılmış olabilir, çünkü öyle bir reaktif ara ürün oluşurur ki, hemen başka bir reaktife bağlanarak
yeni bir bileşik oluşturur.
Tionil
klorürün Lewis yapısınını nasıl çizileceğini düşünelim-- 2537 Tiyonil klorürün Lewis
yapısını çizmeye nereden başlayacağız. Tiyonil klorürü Lewis
yapısında merkezde hangi atomun bulunmasını beklersiniz? Son 10 saniye.
2603 Çok hızlı düşünmüşsünüz gibi görünüyor, pek çok
son saniye cevapları gelmiş.
OK İki farklı karar verilmiş, bunu biraz düşünelim, periyodik
çizelgeye bakmanız için yeterli süreniz vardı.tığımızda, periyodik çizelgede
neye bakacağız? Burada ne arayacağız? OK. Evet, en düşük iyonlaşma enerjisini arayacağız. Burası biraz hileli olabilir. Çünkü, tiyonil
klorürün yazılışında oksijen atomu ortada bulunmaktadır, fakat en düşük
iyonlaşma enerjisine sahip atomu bulmalıyız.
Periyodik çizelgeye bakarak S ve O atomunu
karşılaştırabiliriz. Mesela, S
atomu O atomunun nin altındadır. İyonlaşma enerjisi grup
boyunca nasıl değişir? azalır. Periyodik eğilimleri çalışmayı bitirmediyseniz, söyleyeyin, Birinci
sınavda bunlardan sorumlusunuz. Bunları çok düşünmeden, bunların
üzerinde çok zaman harcamadan
hemen cevap vermelisiniz, bunları bildiğinizden emin olmalısınız.
Grup boyunca IE si
azalır, buna göre merkeze S atomunu koymamız gerekir.
2701 Devam edelim ve Lewis yapısını çizelim, merkezde
S atomunu koyalım. Etrafına 2 tane Cl ve bir tane O atomunu yerleştirelim. Bunları hangi sırada yerleştirdiğimiz hiç önemli değildir. S
atomu etrafında herhangi bir yere koyabilirsiniz.2724 İlk adımı yaptık.
2.
adımda: toplam değerlik é larını hesaplayacağız. 2 tane klor atomumuz var. Cl atomunun değerlik é sayısı kaç tır?
7 dir. Aynı flor gibi, çünkü ikiside aynı grupta. S
için 6 é, O içinde
6 tane alırız toplam 26 tane DE vardır.
3.
adımda: kaç tane bağ é nu olduğunu bulmamız gerekir.
Pardon, Özür dilerim,. Her atomun okteti
tamamlaması için gereken toplam é sayısını bulmamız gerekir. Yani, 4 x8 = 32 é.sonra 32 den 24 ü
çıkartırız. Hesaplamalar sonucunda 6 tane bağ é nu
olduğunu bulduk. Bunları molekül üzerinde gösterelim.
1, 2, 3, 4, 5, 6. 5. Beşinci adımı tamamladık.
6.adım:
geride kaç tane bağ é nu kaldı? Hiç kalmadı, hepsini
kullandık. Bu nedenle daha fazla bağ koymamıza gerek
yok. 7.adım: geriye kaç tane değerlik é nu
kaldı? Bunları yalın çift olarak kullanacağız. 26-6
=20 tane é, yani 10 tane yalın çift . Burada oldukça yüksek sayıları konuşuyoruz, ama saymak kolaydır.
10 tane yç var, bud a 20 tane é demektir. Şimdi bunları molekülde yerine koymamız
gerekir, böylece
bütün atomlar oktetini tamamlamış olacak. O için 3 çift, her Cl atomu için 3
çift, şimdiye kadar 9 çift oldu, sonuncusu S atomu
için. Bunu tahmin edebilirdik. Tekrar bakalım, hepsi
bu kadar. Koyduğumuz değerlik é ları
sayısının 26 olup olmadığını kontrol edelim.
Yapacağımız son şey, yapıyı control etmektir. Yapının geçerli olup olmadığını
görmemiz gerekir. Sizce Bu Lewis yapısı formal yükleri
hesaplamamız için iyi midir? Lewis yapıları için bu kadar
uygulama yeter. Şimdi formal yüklerin hesaplanmasına geçelim.
FY anlatmadan once bir
tanımını yapalım. Formal yükler, kovalent bağı
oluştururken, atomun elektron kazanma veya kaybetme miktarının bir ölçüsüdür.
Kovalent bağ oluştururken
elektronlar her zaman eşit
paylaşılmaz. Bazen elektonegatifliği çok yüksek bir atom
bulunur ve paylaşılan bağ é yoğunluğunu kendisine çeker. Mesela, bu
atomun formal yükü -1
olur. çünkü bağ elektron yoğunluğunun çoğunu kendise
çekmiştir, bu nedenle formal yükü negatif olur.
3041 Şimdi formal yük tiplerini düşündüğümüzde, FY
leri burada görülen formül ile belirleriz.bunu uygulamak kolaydır. FY = V-L- (1/2)S,
buradaki harflerin ne anlama geldiğine bakalım. FC= formal yükü göstermektedir,
V harfinin ne olduğunu tahmin edebilir misiniz? değerlik
elektronlarını gösterir; L harfi neyi
gösterir? yalın çift electronlarını gösterir, yalın
çift sayısını değil; S harfi ?bu biraz hilelidir. paylaşılan
é sayısını gösterir. Buna göre Lewis yapısı belli olan bir
molekülde FY kolayca hesaplanabilir. Hesaplamadan önce
Lewis yapısının mutlaka çizilmesi
gereklidir. Çünkü, formüle koyacağımız değerleri Lewis
yapısına göre belirleriz.
3150
FY ile alakalı olarak aklımızda kalması gereken önemli şey, eğer
nötral bir atoma sahipseniz, burada tionil klorür de olduğu gibi, molekül
içindeki her bir atomun formal yükleri toplamı sıfıra eşit olmalıdır. Molekülünüz nötral ise FY toplamı daima 0 olmalıdır.
Ikinci durumu düşünecek olursak, yani CN- iyonunda
molekülün yükü -1 e eşittir. O halde, bu molekülde her bir atomun formal
yükleri toplamı -1 e eşit olmalıdır. Bu durum her yüklü molekül
için geçerlidir, mesela molekül -2 yüklü ise, o zaman FY toplamı -2 olmalıdır.
3241
şimdi bazı örnekler üzerinde FY leri hesaplayalım ,
önce siyanür anyonunu ele alalım. C atomu üzerindeki FY hesaplamak istersek,
Önce C nunu değerlik é nuna ihtiyacımız var, değeri 4 dür, yalın çift elektron sayısını
çıkartalım, değeri kaçtır? 2. C ve N arasındaki paylaşılan é sayısının
yarısını alalım. 6 tane é var yarısını alırsak 3 eder, C atomu üzerinde toplam
formal yük -1 dir.
Aynı şeyi N içinde yapalım. N atomunda V değerlik é sayısı 5
dir, 2 tane yalın çift é nu var, paylaşılan é sayısı aynıdır, yani 6 dır.
Buna gore N atomu üzerindeki FY 0 dır. Daha önce söylediğim gibi, formal yükler de kontrol
edilebilir, 0 +
-1 = -1 olmalıdır. CN
iyonu için doğrudur. Sonuç olarak, böylece atomlar üzerindeki FY lerin nasıl
hesaplanabileceğini görmüş olduk.
3351 Şimdi ikinci örneğe bakalım—aslında üçüncü, ama
formal yüklerin hesaplanmasında ikinci. Şimdi tiyonil
klorür üzerindeki formal yükleri hesaplayalım, daha önce bu bileşiğin Lewis
yapısını çizmiştik. S atomu üzerindeki formal yük ne olmalıdır?Söyleyebilir misiniz? 3429 son 10 saniye.
3455 Çoğunluk doğru yapmış. Bir daha ki FY sorusunda daha
yüksek başarı bekliyorum. Bunu daha yeni giriş yaptık.
Şimdi ders notlarımıza
geri dönelim ve bunun niçin doğru cevap olduğunu açıklayalım. S atomuna bakın. S ün
değerlik é nu
nedir? 6, çünkü O atomunun altındadır, her ikisini de değerik
é nu aynıdır. 2 tane yalın çift é nu vardır, çünkü üzerinde 1 tane yalın
çift vardır, 6 tane de bağ é nu vardır, yani – 3, toplarsak, S atomu üzerindeki
FY +1 olur.
O
atomuna geçersek, değerlik é nu yine 6 dır, 2 yerine, 6 tane YÇ é nu vardır, O atomu etrafındaki 6 tame yç é nunu
görebilirsiniz, 2 tane bağ é nu vardır, o halde -1/2, toplam FY ü –eksi 1 dir. Eğer Cl atomunu konuşursak,
buradaki her iki Cl atomu da aynıdır. Cl atomunun değerlik é nu 7 dir, O atomu gibi etrafında 6 tane yç é nu vardır,
vbağ é sayısı 2 dir, o halde1 çıkartacağız, 7-6 –(1/2) 2 = 0. Sonuçta FY 0 olacaktır.
Sonuçtan emin olmak için
FY leri kontrol etmeliyiz. Burada FY toplamı
sıfırdır. Tiyonil klorür de nötral moleküldür.
3628 Lewis yapılarının iyi mi kötü mü olduğuna karar vermek için
ikinci yoldan daha bahsetmek istiyorum, İkinci yol FY leri control etmektir. Her bir atom üzerindeki FY lere bakarız. En
fazla negatif FY ün, en elektronegatif atom üzerinde bulunmasını bekleriz.
Bu çok mantıklıdır, çünkü elektronegatif atom é yoğunluğunu daha
çok ister, é yoğunluğunu daha çok çeker. Sonuçta üzerinde
negatif yük oluşur. S ve O atomunu mukayese edersek, O
atomu S den daha elektronegatiftir. Bu nedenle bu molekülde negative FY,
O atomu üzerinde olmalıdır.
3704
Söylemek istediğim diğer bir şey, bir kısmınız söylediklerimi üzerine
alınmasın, yükseltgenme sayısını (YS) bilmiyorsanız, daha önce işitmediyseniz, ikinci
dönem Dr. Drennan öğretecektir, merak etmeyin, aslında lisede YS nı görmüş
olmalıydınız, 3724 yükseltgenme sayısı
ile FY ile aynı şey değildir. İkisi birbirinden farklıdır,
bunu kafanızda ayrı yerlere koyun. YS nı ikinci
dönem öğreneceksiniz. İkisi aynı şey değildir.
OK.
Formal yükler Lewis yapıları hakkında karar vermemize yardım eder.
Lewis yapıları içinde hangisinin daha kararlı veya daha düşük
enerjili olduğuna FY kavramı ile karar veririz. şimdiye
kadar FY için verdiğimiz örnekler çok basitti, bu kararları vermemiz için FY
kavramını kullanmamıza gerek yoktu. Şimdi bununla ilgili bir
örnek yapalım. Burada çeşitli farklı yapılar var ve
hepside güzel görünüyor, bu Lewis yapıları içinde en düşük enerjili yapıyı
seçelim. Bakacağımız
şeylerden biri şudur, Lewis yapıları üzerindeki FY lerin mutlak değerleri mümkün olduğunca düşük olmalıdır, yani yük
ayrımı en düşük olmalıdır. Bu yapıların enerjileri
daha düşük olacaktır, veya daha kararlı olacaklardır.
Şimdi tiyosiyanat anyonuna bir bakalım, yapısında C S
ve N atomları bulunur. Şimdiye kadar öğrendiklerimize göre, ilk yaklaşımda, endüşük IE
sahip atomu merkeze olmasını isteriz. Şimdi iyonlaşma
enerjilerini mukayese edelim. C için 1090 kJ/mol, S için 1000 kJ/mol, N
için 1400 kJ/mol. Bu iyonlaşma enerjilerine göre, hangi atom merkeze
konulmalıdır? Çoğunuz S dedi. Evet, iyonlaşma enerjilerine
bakacak olursak S atomu merkezde olmalı. Bundan
sonraki adıma geçelim. Burada tahmin ettiğimiz Lewis
yapısı görülmektedir. Şimdi bunların FY lerini
hesaplayalım. Burada çok önemli bir sey söylemek istiyorum. En düşük IE sine sahip atom merkez atom olarak seçildiği takdirde
enerjinin en düşük olacağı fikrinin, istisnaları olabilir. Bunu anlamak için FY ler bakmamız gerekir. İlk yaklaşım olarak bu daima çok iyi bir fikirdir. Çünkü Lewis yapılarını yazarken bir şeyden başlamanız
gerekir, bunların formal yüklerini hesaplarsanız, yük ayrımları çok fazla
olabilir ve FY ler yüksek olabilir, mesela -2, +2 , -1 gibi. Bu
formal yükler molekülün değişik yerlerinde olabilir. Bu
durum bize bir şey söyler, “belki daha iyi bir yapı vardır”. Bütün kombinasyonları düşünmemiz ve sonra bunlardan hangisinin daha
iyi olduğuna karar vermemiz gerekir.
Bu molekül için mümkün olan tüm kombinasyonları
görmektesiniz. İlk durumda, merkezde C atomu
bulunmaktadır. İkincisine S üçüncüsünde ise N atomu vardır. Şimd hızlıca bu yapılardaki formal yükleri hesaplayalım. İlk
yapıda, N atomu için FY = 5-4-2 = -1 dir. Çünkü 5 değerlik é nu ile başladık.
FY ü -1 bulduk.
C atomu için, 4 değerliké nu ile başladık, yalın çift é 0 v-4 ve sonunda FY 0.
S atomu için 6 değerlik é nu ile başladık, -4 yalın çift é nu -2 dikkate alınan bağ
é nu, sonunda 0 formal yük.
Bu oldukça iyi, bu durumda çok fazla yük ayırımı yok. Şimdi en düşük
IE nin ortada olduğu yapıya bakalım. Hesaplanan FY ler şöyle. N atomu
üzerindeki FY -1. C atomunun FY ü -2, S için FY +2.
Son
yapıya bakacak olursak, merkezde N atomu var. Bunlarında formal yüklerine
bakalım.Bu durumda N üzerinde +1 FY, C atomu üzerinde -2 FY, son olarak S
üzerinde 0 FY vardır.
Şimdi clicker sorusuna geçelim. Bu yapılara A, B ve C dersek,
hatırlamak için notlarınıza da bakabilirsiniz, orada da aynı harfler verilmiş, slayta
bakmanıza gerek yok. Bana söylemenizi istiyorum, FY lerine bakarak, bu Lewis
yapılarından hangisinin daha kararlı olduğunu tahmin ediniz. Son
10 saniye.
4144 Çok iyi, notlarınıza geri dönelim. Çok hızlı karar vermeliydiniz, çünkü
FY lerin hepsi hesaplanmıştı. Yapılara bir bakalım.
En kararlı yapı A olmalıydı. Çünkü en küçük yük
ayırımı A yapısında görülmektedir. Lewis
yapılarını arasında bir seçim yapmanız gerektiğinde, bunu yapmalısınız. Mümkün olabilen bütün Lewis yapılarını çizin. Başlangıçta en düşük IE sine sahip olan atomu merkeze koyarsınız.
FY lere göre bu yapıdaki yük ayırımı fazla ise, bu yapı iyi
değildir, o zaman diğer seçeneklere bakarsınız.
4231 Şimdi başka bir duruma geçelim, bazen iki Lewis yapısında FY lerin mutlak değeri aynı
olabilir. Bu durumda hangi Lewis yapısının daha kararlı olduğuna nasıl karar
vereceğiz? Eğer bir eşitlik durumu söz konusu olursa, negatif FY ün en
elektronegatif atom üzerinde olması gerekir.
Şimdi buna ait bir örneğe bakalım. Bu molekül için şöyle denilebilir: Bu molekülde çok
farklı atom var, başlangıçtaki siyanat iyonundan çok daha karmaşık bir yapı,
onda sadece iki farklı atom vardı ” diyebilirsiniz. “Buradaki molekülün yapısını nasıl yazacağım?” diyebilirsiniz. Başlangıçta buradaki CH3 grubu hakkında söylemek
istediğim bir şey var. Ne zaman CH3 grubu
görürseniz, bu metil
grubu anlamına gelir. Metil grubunu
çizecek olursak, merkeze C atomu konur, etrafına 3 tane H atomu yerleştirilir,
geriye tek bağ kalır, bu da diğer atomlarla bağ yapar. Ne
zaman CH3 görürseniz, unutmayın, bu terminal gruptur, sadece molekülün uçlarında
yer alır. Bu bir ipucudur, metil grubu hiç bir zaman
merkezde yer almaz.
Bu ipucu başlangıçta bileşiğin iskelet yapısını
yazarken işinizi kolaylaştırır.
Vereceğim diğer ipucu şudur. Ne zaman bir zincir
molekülü görürseniz, burada zincir, farklı atomların bir sırada yanyana
dizilmesi anlamına gelir,Geleneksel olarak önce
terminal atomları koyarız, H atomu daima terminal atomdur, hiç bir zaman
merkezde yer almaz. Sonra H atomuna bağlı atomu yazmamız
gerekir. Mesela, buradaki yazılış sırasına göre H atomunun, O atomuna
değil, N atomuna bağlandığını söyleyebiliriz.
Bu iki ipucunu kullanarak, iskelet yapısını, yazmaya
çalışalım. Burada bu ipucları doğrultusunda yazılmış bir Lewis yapısı görmektesiniz. Bu yapı geleneksel kurallara göre
yazılan bir yapı olmayabilir, böyle düşünebilirsiniz, şimdi bunu yazmayı
deneyelim, bu yapıda H atomunu O atomuna bağlayabilirsiniz. Şimdi bu ikinci yapıyı görmektesiniz. Bu
iki yapı birbirinden çok farklıdır. İlkinde N-H bağı
varken, İkincide O-H bağı vardır. Bunlardan hangisinin
daha iyi olduğunu düşünecek olursak, formal yüklerine baktığımızda her ikisinde
de -1 yük mevcuttur. Bu bize yardım etmez. Bunun için diğer duruma gitmemiz gerekir, elektronegatiflik
yönünden düşünmeliyiz. Burada hangi atomun daha
elektronegatif olduğuna bakalım. İkinci durumda -1 FY
azot atomu üzerinde bulunmaktadır. Birinci durumda ise
-1 FY O atomu üzerindedir.Bunlardan hangisi daha
elektonegatiftir? Oksijen. Bunun için periyodik çizelgeye
bakabilirsiniz, ayrıca buraya da yazdım. Buna göre en
kararlı yapı, negative yükün O atomu üzerinde olduğu yapıdır. Negatif yük, en elektronegatif atom üzerndedir, Bu en düşük
enerjili yapıdır.
Bu farklı bir yoldur. Biraz daha ilerleyelim. FY kavramını kullanarak farklı Lewis yapıları arasından seçim
yapalım.
Size bahsetmek istediğim son kavram, Rezonans tır. Rezonans fikri şudur. Bazen
tek bir Lewis yapısı, verilen bir molekülde, é dizilişini tam olarak
tanımlayamaz, bunun yerine, yapıyı daha iyi tanımlayabilmek için
iki farklı Lewis yapısı yazmamız
gerekir. Şimdi hızlıca ozon için önerilen Lewis yapılarına
bakalım. iskelet
yapılarını üst tarafta görmektesiniz. İskelet yapısını iki
kere yazdım. Nedenini şimdi göreceksiniz. İskelet yapılarını yazmak kolaydır, çünkü hepsi oksijendir, merkezde
hangi atomun olduğunun bir önemi yoktur.
Bu
durumda, 3x6
=18 tane değerlik é vardır, çünkü her O atomu için değerlik é nu 6 dır. Bu nedenle toplan değerlik é nu 18 dir. Dolu kabuk oluşturmak için
gereken é sayısı 3x8=24 dür. 24 den 18 çıkartırsak geriye 6 bağ é kalır.
Şimdi yapacağımız bunları iskelet yapısı üzerine yerleştirmektir.
O atomları arasına Her
bağ için 2 tane é koydum.Şimdi bir soru geliyor? Geri kalan iki
é nu nereye koyacağız? Bunun için hiç bir kural
yoktur. Çünkü uçtaki atomların her ikiside aynıdır, yani her ikisi de O
atomudur.
Geri kalan bu 2 é nu her iki tarafa keyfi olarak koyalım. İlk
olarak 2é nu A ile B arasına koyduk. Ama gerçekte, B ile C arasına koyamamız gereken bir sebep yoktur.
İkinci bir yapı çizelim ve 2é nu B ve C arasına koyalım.
Geri kalan değerlik é sayısı 12 dir. Bunları Lewis yapıları
üzerine yalın çift olarak koyalım ve oktetleri tamamlayalım. Ayrıca formal yükleri hesaplayabiliriz. Görünen
o ki, bu moleküllerdeki formal yükler aynı olacaktır.
Bu nun ne anlama geldiğini düşünmemiz gerekir--hangisi
en kararlı yapıdır? Çünkü burada iki tane farklı yapı var. Bu örnekte,
ilk yapıda A ve B arasında, ikinci yapıda B ve C arasında bir tane çift bağ
var. 4756 Muhtemelen, kuralları takip edersek, sadece biri doğru olmalıdır.
Formal yükleri hesaplayacak olursak, hızlıca yapalım, birinci yapı için, 0, 1,
-1 , ikinci yapı için -1, +1, 0 elde ederiz. Daha önce söylediğim gibi FY lere göre bu iki yapı özdeştir.
Deneysel
veriler bu iki yapının aynı olduğunu söyler, bunun anlamı şudur: Bu iki yapı
tamamen aynıdır, bu iki yapıda çift bağ bulunmaz, ama tek bağ da bulunmaz, bu
bağlar her ikisinin arasında bir yerdedir, eğer bağ uzunluğuna bakarsak, buradaki bağlar, tek bağdan
daha kısa, çift bağdan daha uzundur. Bunların kuvvetine
bakacak olursak, tek bağdan daha kuvvetli, iliki bağdan daha zayıftır. Bu iki atom için aynı şeyi bulduk, bu ikili bağ değildir, tek bağ
ile çift bağ arasındadır.
Bunlar rezonans yapılardır veya bunlara rezonans melezleri
denir. Gerçek
yapı, bu iki yapının bir kombinasyonudur. Hatırlamanız gereken önemli
bir şey var: Rezonans melezlerini konuştuğumuz zaman, belli bir zamanda 1. Yapı, belli bir zamanda 2. Yapı oluşmaz.
Gerçek yapı bu ikisinin bir kombinasyonudur, veya bu iki
yapının ortalamasıdır. Lewis
yapılarını çizerken, bunu göstermenin
bir yolu yoktur—aslında bazı durumlarda yapabilirsiniz, bağlar arasında noktalı
çizgiler koyarız, bu 1.5 bağ anlamına gelir, fakat pek çok durumda, her iki
rezonans yapısını da çizeriz. Bu, rezonans yapıları
göstermenin bir yoludur, her iki yapı da parantez içine yazılır, ve aralarına
çift başlı ok konur.
4940 Rezonans yapılarını düşündüğümüzde, bazı öğrenciler
bu rezonans yapılarını ileri geri yazarken karıştırabilirler. Bunu aklınızda
tutmanız için
iyi bir örnek katır fikridir. Çoğunuz bildiği gibi katır,
atla eşeğin bir kombinasyonudur. Zamanının yarısını at
diğer yarısını eşek olarak geçirmez. İkisinin arasında
bir öyle bir böyle değildir. Görünen bu değildir. Bunun yerine, bunların
ortalamasını görürüz. Kısman ati kısmen eşek gibidir.
Bunu kimyasal terimlerle ifade edecek olursak, bu ikisini
parantez içinde göstermeliyiz, aralarına rezonans oku koymalıyız, bu tepkime
oku değildir, rezonans okudur. Bunu doğru olarak
gösterdiğinizden emin olun. Rezonans yapılarını
konuştuğumuzda, anahtar kelime, “é lar delokalizedir”. Yani é lar iki atom arasında değildiri
mesela ozon molekülünde üç atom arasında ortaklaşa paylaşır.
Bugün söylemek istediğim son şey, çok çok önemlidir. Bunu anladığınızdan emin olun.
Rezonans yapılarında atomlar aynı şekilde düzenlenmiştir,
fakat é ların düzenlenmeleri farklıdır. Anahtar sözcük “ atomlar aynı yerdedir.”